Najnowsze

© Szymon Berbeka - 2023

Joseph Campbell

Gdyby istniała uniwersalna podróż, którą każdy z nas powinien przebyć, to byłaby to “Podróż Bohatera” - zakodowana w naszych umysłach jako główna, najbardziej angażująca historia, jaką można przeżyć.

Joseph Campbell wyjaśnia koncepcję „monomitu” w swojej książce „Bohater o tysiącu twarzy”. Termin ten odnosi się do powtarzającego się wzorca narracji, opierającego się na uniwersalnej strukturze - mitycznej esencji wszystkich opowieści.

Monomit stanowi standardowy szablon narracyjny, który, choć niezmienny w czasie i niezależny od geografii, odnosi się do uniwersalnych ludzkich potrzeb i sposobów komunikacji. Ta archetypowa struktura przenika do niedostępnych zakamarków naszej zbiorowej nieświadomości, czyniąc historie oparte na niej magnetycznie pociągające. W ten sposób, pozostając na poziomie ludzkości, łączymy się ze wszystkimi na najgłębszym poziomie doświadczeń.

Mity, niezależnie od czasu i miejsca, zawsze były niewyczerpanym źródłem inspiracji dla ludzkich działań zarówno w sferze materialnej, jak i duchowej. Można by rzec, że mit to sekretny portal, przez który tajemnicza energia wszechświata przepływa, ożywiając ludzką kulturę. Religia, filozofia, sztuka, prehistoryczne i historyczne struktury społeczne, osiągnięcia nauki i techniki, a nawet sny – wszystko to zakorzenione jest w magicznym kręgu mitologii.

Bohater opowieści nie jest postacią historyczną, ale symbolicznym odzwierciedleniem nas samych. Poprzez kolejne etapy rozwoju, obserwujemy, jak bohater staje się coraz bardziej świadomy, bogaty wewnętrznie i zintegrowany. Podróż bohatera to metafora ciągłych zmian, przez które przechodzi każdy z nas, a prawdziwe znaczenie tych przemian ujawnia się w całości opowieści.

Podróż Bohatera nie jest tak precyzyjna jak inne mapy psychiki, które opisuję na blogu, ale pomogła wielu osobom zrozumieć przez jaki proces aktualnie przechodzą w swoim życiu.

Model “Podróży Bohatera” wykorzystywany jest w kinematografii, aby budować ciekawe historię i tworzyć narracje, którą człowiek chce oglądać: (z założenia - utożsamia się z tą historią na głębokim, nieświadomym poziomie).

Carl Gustav Jung, szwajcarski psychiatra i psychoanalityk, rozwijał koncepcję zbiorowej nieświadomości, która jest jednym z kluczowych elementów jego teorii psychologicznych. Oto kilka podstawowych aspektów tego, co Jung mówił o zbiorowej nieświadomości:

Opisy etapów Podróży Bohatera dzielą się na takie, których jest umowna ilość od 8 do 17. Umowność wynika z tego, że niektórzy rozbijają etapy na mniejsze kroki, a inni opisują je większymi kategoriami. Ja je rozróżniam następująco:

To miejsce, w którym Bohater istnieje, zanim zaczyna się jego obecna historia, nieświadomy nadchodzących przygód. Jest to jego bezpieczna przestrzeń. Jego codzienne życie, gdzie dowiadujemy się kluczowych szczegółów o naszym Bohaterze, jego prawdziwej naturze, zdolnościach i poglądach na życie. To zakotwicza Bohatera jako człowieka, takiego jak ty i ja, co ułatwia nam identyfikację z nim, a więc później, empatię do jego losu.

Zaproszenie do przygody otwiera przed nami drzwi, oferuje możliwość stawienia czoła nieznanemu i zdobycia czegoś o wartości fizycznej lub duchowej. Możemy podjąć wyzwanie dobrowolnie lub zostać do niego wciągnięci wbrew własnej woli.

Zaproszenie może przyjść gwałtownie, jako „kryzys transformacyjny”, nagła, często traumatyczna zmiana w naszym życiu. Może też zacząć się skradać do nas stopniowo, z pierwszym odczuciem będącym niejasnym poczuciem niezadowolenia, braku równowagi lub niezgodności w naszym życiu. W ramach tego zakresu zaproszenie może przyjąć wiele form.

Na poziomie mitycznym zaproszenie może nadejść, gdy bohaterowie:

Na codziennym, psychologicznym poziomie zaproszenie może pojawić się, gdy:

Bez względu na źródło, zaproszenie informuje nas, że przepływ lub równowaga w naszym życiu zostały zakłócone i musimy działać, aby przywrócić spójność, równowagę i cel.

Czy identyfikujesz swoje przeszłe i obecne zaproszenia do przygody?

Gdy zostaniemy wezwani do przygody, musimy przekroczyć Próg. Próg to "punkt startowy" przygody. Jest to interfejs między znanym a nieznanym. W znanym świecie czujemy się bezpiecznie, ponieważ znamy krajobraz i zasady. Jednak po przekroczeniu progu wkraczamy w nieznane, a ponieważ jest to nieznane, jest to świat pełen wyzwań i niebezpieczeństw.

Często na progu napotykamy ludzi, istoty lub sytuacje, które blokują naszą drogę. Te "strażnicy progu" mają dwie funkcje. Chronią nas, nie pozwalając na podróże, na które nie jesteśmy gotowi lub przygotowani. Jednak gdy jesteśmy gotowi sprostać wyzwaniu, strażnicy odchodzą na bok i wskazują drogę, często stając się pomocnikiem lub mentorem w naszej misji. Co ważniejsze, przejście obok strażnika to zobowiązanie, to powiedzenie: „Jestem gotowy. Potrafię to zrobić”.

Podróż Bohatera zaczyna się, gdy stawiamy czoła naszym Strażnikom Progu Strażnicy Progu testują naszą gotowość i zaangażowanie. Na wczesnym etapie naszego życia rodzice pełnią rolę naszych strażników progu. Starają się powstrzymać nas przed robieniem rzeczy, które mogłyby nam zaszkodzić. Kiedy dorastamy i stajemy się bardziej niezależni, zadanie naszych rodziców staje się trudniejsze. W pewnym sensie sami przechodzą własną podróż. Nadal chcą nas chronić, ale też chcą zachęcać nas do rozwoju i poszerzania horyzontów. Ich wyzwaniem jest ocenić nasze zdolności wobec wyzwań, które nas czekają, gdy dają nam więcej autonomii.

Jako dorośli naszymi strażnikami progu są znacznie bardziej podstępne siły. Są to nasze lęki, wątpliwości, nieskuteczne wzorce myślenia i zachowania. W rzeczywistości mogą to być „smoki w przebraniu”, nasze największe lęki w masce, stając się katalizatorem podróży, kpiącymi i grożącymi, prowokującymi nas do stawienia im czoła w otchłani.

Również na progu (i bardzo często później w podróży) spotkamy pomocnika (lub pomocników). Pomocnicy zapewniają wsparcie lub kierunek. Często przynoszą nam boski dar, taki jak talizman, który pomoże nam w nadchodzącej próbie. Najważniejszym z tych pomocników jest mentor lub przewodnik. Mentor utrzymuje nas skoncentrowanych na celu i daje nam stabilność, psychologiczne podstawy, gdy niebezpieczeństwo jest największe.

Pomocnicy i przewodnicy mogą pojawiać się przez całą podróż. Na szczęście zwykle pojawiają się w najbardziej odpowiednim lub zbieżnym momencie. Szwajcarski psycholog Carl Jung nazwał te „znaczące zbiegi okoliczności” synchronicznością. Zdarzenia synchroniczne pomagają nam w naszych podróżach, ponieważ uświadamiają nam możliwości, których wcześniej nie braliśmy pod uwagę, lub ścieżki, których nie dostrzegaliśmy.

Musimy także zrozumieć, że podróż jest nasza. Nasz mentor i pomocnicy mogą asystować i wskazywać drogę, ale nie mogą odbyć podróży za nas. Wyzwanie jest nasze, musi być nasze, jeśli mamy z niego skorzystać i rozwijać się. Jeśli pozwolimy naszym towarzyszom zbyt wiele nam pomóc, wartość wzrostu płynąca z wyzwania zostaje utracona.

Po przekroczeniu Progu rozpoczynamy podróż w nieznane. Podróż ta może być zewnętrzna, do fizycznego nieznanego, wewnętrzna, do psychologicznego nieznanego, lub kombinacją obu. Bez względu na kierunek podróży, nasza przygoda naraża nas coraz bardziej, emocjonalnie i fizycznie.

Na naszej misji stajemy przed szeregiem wyzwań lub pokus. Początkowe wyzwania są zazwyczaj stosunkowo łatwe. Odnosząc w nich sukces, budujemy dojrzałość, umiejętności i pewność siebie. W miarę postępu podróży wyzwania stają się coraz trudniejsze, testując nas do granic możliwości. Te wyzwania wypalają stare, nieskuteczne rozumienia i przekonania, aby zrobić miejsce dla skuteczniejszych strategii życiowych i wyłonić się nowemu ja.

Jednym z naszych największych testów na podróży jest odróżnienie prawdziwych pomocników od „kusicieli”. Kusiciele starają się odciągnąć nas od naszej ścieżki, używając strachu, wątpliwości lub rozproszenia. Mogą udawać przyjaciela lub doradcę, aby zdobyć nasze zaufanie i skierować naszą energię na własne używanie i korzyść. Ich pokusy mogą przybrać formę racjonalizacji, wymówek lub niejasnych, pustych obietnic. Mogą nawet zaoferować nam ulgę od trudnej podróży przez narkotyki lub alkohol. Gdy napotkamy te pokusy, musimy polegać na naszym poczuciu celu i osądzie oraz na radach naszego mentora, aby pozostać wiernym naszej misji.

Bez względu na wyzwania, jakim stawiamy czoła, zawsze wydają się one uderzać w naszą największą słabość: nasze najgorsze umiejętności, najbardziej chwiejną wiedzę, nasze najbardziej wrażliwe emocje. Ponadto wyzwania zawsze odzwierciedlają nasze potrzeby i obawy. Tylko poprzez bezpośrednie stawienie czoła tym słabościom możemy je uznać i przepracować, zamieniając je z demonów na bogów. Jeśli nie potrafimy tego zrobić, przygoda się kończy i musimy zawrócić.

Gdy docieramy do Otchłani, stajemy przed największym wyzwaniem naszej podróży. Wyzwanie jest na tyle wielkie, że musimy całkowicie poddać się przygodzie i stać się z nią jednym. W Otchłani zazwyczaj stajemy przed naszym największym lękiem lub słabością. Chociaż możemy uzyskać porady i wsparcie od naszych pomocników, musimy stawić czoła temu wyzwaniu samodzielnie. To tu musimy „zabić smoka”, który często przybiera postać konfrontacji, której się obawiamy, wielkiego lęku, który tłumiliśmy, lub głębokiej potrzeby, którą musimy rozwiązać.

Zawsze istnieje możliwość, że z powodu naszego nieprzygotowania lub wady charakteru, wyzwanie nas pokona. Może też się zdarzyć, że nie będziemy w stanie poddać się transformacji i będziemy musieli się wycofać. W każdym przypadku, jeśli nie podejmiemy ponownej próby, nasze życie stanie się gorzkim cieniem tego, czym mogło być.

Odmowa wezwania, jak tłumaczy Joseph Campbell w "Bohaterze o Tysiącu Twarzy", jest w istocie odmową zrezygnowania z własnych interesów. To nie jest po prostu etap w podróży bohatera; to raczej odstąpienie od podróży i wejście w "Podróż Cienia". To odrzucenie naszej potrzeby wzrostu i adaptacji. Campbell wyjaśnia, że przyszłość jest postrzegana nie jako ciągły cykl śmierci i odrodzeń, ale jako chęć utrwalenia obecnego systemu ideałów i korzyści.

Kiedy odmawiamy wezwania, zaprzeczamy naturalnemu przepływowi życia. Ten naturalny proces wymaga, aby jeden etap życia "umarł", aby zrobić miejsce dla kolejnego, bardziej oświeconego etapu. Odmowa często wiąże się z trzymaniem się naszego ego, naszego wygodnego wizerunku siebie, a także perspektyw, przekonań i zachowań, które to podtrzymują. Jednakże trzymanie się naszego ego i zaprzeczanie transformacyjnej energii życia może prowadzić do poważnych problemów. Niewyrażona psychiczna energia nie znika, a zatrzymana w ciele może stać się toksyczna.

Paul Rebillot, psycholog gestalt, w "Wezwaniu do Przygody" zauważa, że każda niezrealizowana energia zatrzymana w ciele zbyt długo staje się trująca, prowadząc do procesu samoofiary. Campbell rozpoznaje, że odmowa Wezwania "przekształca przygodę w jej negatyw". W "Podróży Cienia" doświadczenia, które mogłyby zaoferować wzrost i wyzwolenie, stają się zagrożeniami dla naszego ego. Przypominają nam, że odmawiając wezwania, sabotujemy naszą przyszłość, aby chronić naszą teraźniejszość.

“Mury, które Chronią, również Więżą”

Życie w Podróży Cienia jest pełne zagrożeń i bólu. Aby chronić nasze ego, budujemy obrony, unikając odpowiedzialności za nasze okoliczności. Tworzymy labirynt racjonalizacji, wymówek i złudzeń. Campbell zauważa, że mur, który budujemy, aby trzymać bolesne przypomnienia na zewnątrz, staje się więzieniem, które nas zamyka. Nasz świat kurczy się, a nasze życie wydaje się bezsensowne.

Przykłady z literatury, takie jak Odyseusz czy Harry Potter, ukazują, jak odmowa wezwania mogłaby radykalnie zmienić ich historie. Co by się stało, gdyby Odyseusz nie dotrzymał swojej przysięgi? Czy Harry Potter mógłby żyć wiedząc, że większe życie go wzywało, ale on odmówił?

Nawet gdy odmawiamy Wezwania, nasza sytuacja może nie być całkowicie stracona. Jak mówi Campbell, jeśli mamy szczęście, pojawi się osoba lub wydarzenie, które pomoże nam stawić czoła naszym lękom, dając kolejną szansę na przywrócenie witalności w naszym życiu. Ironią jest, że nasz własny opór może wywołać pojawienie się tej szansy na nasze zbawienie.

Jeśli zignorujemy to drugie Wezwanie, możemy popaść w ciemność odmowy: świat pełen gorzkości, frustracji i izolacji. Bez pomocy samozniszczenie – fizyczne lub psychiczne – może być wynikiem.

Objawienie to nagłe „Aha!” - moment rozszerzenia świadomości lub perspektywy, który otwiera drzwi do naszej przyszłości.

W Otchłani wszelka struktura znika. Nasze stare ja umiera, a podróż tworzy przestrzeń dla narodzin nowego ja. Strach umiera, aby zrobić miejsce dla odwagi. Niewiedza umiera, a oświecenie rośnie na jej gruzach. Zależność i nieodpowiedzialność umierają, aby niezależność i moc mogły rosnąć. Stare struktury, które nas definiowały i ograniczały, zawalają się jak zburzony budynek, tworząc przestrzeń dla nowej struktury – struktury naszego wyboru, która jest bardziej zgodna z tym, kim się staliśmy i kim chcemy być.

W Podróży Bohatera nasza perspektywa zmienia się wraz z Objawieniem. Gdy struktura znika, jesteśmy wolni, aby zobaczyć siebie i nasze życie w nowy sposób. Następnie, uwolnieni od starych ról i obron, możemy rozważyć nowe potencjały dla naszego życia. Ta wolność, choć czasami może być przerażająca, zmienia Otchłań w „płodną pustkę”, gdzie nowe potencjały mogą zapuszczać korzenie i zacząć rosnąć.

W pewnym momencie, unosząc się w tej pustce, doświadczymy Objawienia, wglądu w siebie i nasze życie. Objawienie może rozwinąć się stopniowo poprzez rosnącą świadomość, lub może pojawić się nagle, jak błyskawica wskazująca drogę. Bez względu na to, jak przyjdzie, Objawienie poprowadzi nas z Otchłani do naszej Transformacji.

W Transformacji zaczynamy budować nowe życie, bardziej zgodne z osobą, którą się staliśmy. Można by argumentować, że transformacja miała miejsce przez cały czas, być może zaczynając nawet przed rozpoczęciem podróży. Jednak to na tym etapie podróży Transformacja staje się realna w naszym życiu. Ponieważ myślimy inaczej, zaczynamy działać inaczej, a ponieważ działamy inaczej, świat również inaczej reaguje na nas. Zarówno nasz obraz siebie, jak i nasze życie przeszły transformację.

Sprawdź definicję[klik]

Apoteoza to czas odpoczynku i refleksji. To moment w podróży, kiedy „odchodzimy na bok” od przepływu życia, aby zastanowić się nad naszymi doświadczeniami i nadać im sens i spójność.

Po przejściu przez chaos Otchłani i Transformację potrzebujemy czasu na przyswojenie i skonsolidowanie zmian, których doświadczyliśmy w podróży. Robimy to w apoteozie.

Apoteoza (co dosłownie oznacza „ubóstwianie” lub „uczynienie boskim”) jest szczytem lub kulminacyjnym punktem naszego rozwoju w podróży. To czas odpoczynku i refleksji. To moment w podróży, kiedy „odchodzimy na bok” od przepływu życia, aby zastanowić się nad naszymi doświadczeniami i nadać im sens i spójność. Projektujemy ten sens w naszą przyszłość, rozważając możliwości i potencjały, które teraz są dla nas otwarte.

Jednym ze sposobów patrzenia na apoteozę jest postrzeganie jej jako czasu „dojrzewania” w naszej Podróży. Wezwanie zasadziło nasiono, Droga Prób i Otchłań wywołały wzrost, Objawienie i Transformacja były kwitnieniem i owocowaniem, a apoteoza jest dojrzewaniem, uznaniem lub realizacją naszej misji.

Wraz z dojrzewaniem odkrywamy dar lub łaskę, którą osiągnęliśmy i jak ten dar przyniesie korzyści nam i naszej społeczności. Ten dar jest wynikiem naszego nowego poziomu umiejętności, świadomości lub zrozumienia. Możemy być silniejsi i bardziej pewni siebie. Możemy rozwinąć cechy dobrego lidera. Możemy zdać sobie sprawę z wglądów i wiedzy, które pomogą naszej społeczności rozwiązać problemy i robić postępy. Cokolwiek jest naszym darem, wzbogaci nasze życie i pomoże naszej społeczności rozwijać się i pozostać żywotną.

Po Transformacji i Odkupieniu stajemy przed ostatnią częścią naszej podróży: powrotem do codziennego życia. Pierwszym etapem naszego powrotu jest przekroczenie Progu Powrotu. Na pierwszy rzut oka wydaje się to łatwym i radosnym momentem. Wróciliśmy do naszej społeczności, która powinna przywitać nas i nasze nowe umiejętności i wglądy. Jednakże Próg Powrotu może być czasem poważnych trudności.

Na przykład, podczas naszej podróży mogliśmy tak bardzo się zmienić, że zaczynamy zastanawiać się, czy w ogóle powinniśmy wracać. Na progu patrzymy na życie, do którego właśnie wracamy i zdajemy sobie sprawę, że podczas transcendentowania naszego starego ja, transcendentowaliśmy również nasze stare życie. Możemy zdać sobie sprawę, że nie możemy wrócić.

Możemy również poczuć, że nasza stara społeczność po prostu nie jest gotowa na to, czego się nauczyliśmy lub co się staliśmy, i czujemy się zmuszeni szukać innej społeczności, która będzie bardziej zgodna z naszą nową świadomością. Istotą Powrotu jest zaczęcie przyczyniania się do naszego społeczeństwa. W mitologii niektórzy bohaterowie wracają, aby uratować lub odnowić swoją społeczność w jakiś sposób. Inni mityczni bohaterowie wracają, aby stworzyć miasto, naród lub religię.

Idealnie, nasz powrót jest spotykany z uznaniem. Nasza społeczność wita nas i rozpoznaje, że wzrosliśmy i oferujemy nowe umiejętności, wglądy i perspektywę. Otrzymujemy większe odpowiedzialności i wyższą rangę w organizacji społecznej. Z tej pozycji zaczynamy oddawać naszym ludziom, przyczyniając się do pomysłów i ekspertyzy, które pomagają naszej społeczności pozostać elastyczną i reagującą.

Czasami jednak sprawy nie idą gładko. Na przykład możemy wrócić z inspirującą wiadomością lub głęboką perspektywą. Możemy mieć pomysły, które przekierują lub ożywią społeczność. Niestety, możemy odkryć, że nasza wiadomość jest odrzucana, ponieważ burzy status quo. Wielu bohaterów zostało wygnanych lub nawet zabitych, ponieważ zakłócili równowagę władzy w społeczności. Również ryzykujemy utratę naszego nowego zrozumienia, jeśli pozwolimy presji społeczności lub rówieśników zepchnąć nas z powrotem do tej samej roli lub sytuacji, którą opuściliśmy.

W niektórych przypadkach bohaterowie odkrywają, że ich nowy poziom świadomości i zrozumienia jest znacznie większy niż ludzie wokół nich mogą pojąć lub zaakceptować. Mogą stać się rozczarowani lub sfrustrowani i opuścić społeczeństwo, aby być samotnie lub szukać społeczności, która zaakceptuje ich pomysły. Z drugiej strony, wielu wielkich bohaterów, takich jak Budda i Jezus, oparło się presji społeczności. Zrezygnowali z błogości oświecenia lub nieba, aby pozostać na świecie i nauczać innych, pomimo presji i ryzyka.

Zasadniczo są takie same, po prostu etapy są bardziej szczegółowe i uwzględniają więcej szczegółowych etapów podróży.

Cel: Pomoc w zidentyfikowaniu obecnej pozycji na swojej życiowej ścieżce.

Ćwiczenie:

Cel: Codzienne refleksje, które pomogą zrozumieć bieżące wydarzenia i podejmować świadome decyzje.

Ćwiczenie:

Cel: Zidentyfikowanie i przezwyciężenie wewnętrznych i zewnętrznych blokad.

Ćwiczenie:

Cel: Ułatwienie zrozumienia i akceptacji procesu osobistego wzrostu i zmiany.

Ćwiczenie:

Cel: Zyskanie perspektywy i wskazówek od kogoś, kto przeszedł podobną ścieżkę.

Ćwiczenie: